Το φρούριο του Κούλε αποτελεί το σήμα κατατεθέν της πόλης του Ηρακλείου συγκεντρώνοντας καθημερινά χιλιάδες επισκέπτες. Το κτίσμα που δημιουργήθηκε πριν από εκατοντάδες χρόνια για να προστατεύσει την πόλη από τους κατακτητές σήμερα κατέχει μία ξεχωριστή θέση στην καρδιά των ηρακλειωτών.

Πέραν του ότι αποτελεί σημείο αναφοράς για του τουρίστες, το φρούριο του Κούλε είναι για πολλούς ηρακλειώτες η πιο λατρεμένη τους συνήθεια. Είναι το σημείο που μπορούν να περπατήσουν, να τρέξουν, να κάνουν ποδηλασία, να καθίσουν και να απολαύσουν την απόλυτη ηρεμία που τους προσφέρει η ησυχία των νερών του λιμανιού, η μυρωδιά της θάλασσας, το απέραντο γαλάζιο, τα φώτα της πόλης, τα πλοία που αναχωρούν, οι ψαράδες, οι γλάροι που τσαλαβουτούν, τα βουνά που το περιτριγυρίζουν, όλα.

Η σαγήνη του Κάστρου

Συνδυάζει όλα όσα χρειάζεται κάποιος για να ξεφύγει από τα προβλήματα της καθημερινότητας. Κάποτε ήταν πραγματικό φρούριο, κάποτε κάποιοι κολυμπούσαν στο λιμανάκι του, σήμερα είναι το σημείο που με παρέα ή μόνος θα περπατήσεις, θα τρέξεις, θα ξεδώσεις…

Η οδός μπάι πας, όπως έχει ονομαστεί καθώς αρκετοί πολίτες πηγαίνουν για περπάτημα κατόπιν εντολής γιατρού μετά από εγχείρηση καρδιάς, είναι από τα πιο αγαπημένα… μέρη προπόνησης και των δρομέων. Παρά τη σκληρότητα του οδοστρώματος, εκατοντάδες δρομείς επιλέγουν το Κούλε για την προπόνησή τους καθώς δεν μπορούν να αντισταθούν στη… σαγήνη του.

Κρατούσε μακριά τους κατακτητές

Ακόμα και η ιστορία του είναι συναρπαστική καθώς ξεκίνησε ως ένα μικρό κάστρο και μετατράπηκε σ’ ένα απόρθητο φρούριο που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην καταπολέμηση των εισβολέων.

Το θαλάσσιο φρούριο του Ηρακλείου με τη σημερινή του μορφή κτίστηκε κατά το χρονικό διάστημα 1523-1540 από τους Ενετούς με σκοπό να προστατεύει το λιμάνι της πόλης από τις εισβολές και τις αποβάσεις άλλων κατακτητών. Μπορεί το κόστος συντήρησής του να ήταν τεράστιο, ωστόσο, άξιζε καθώς έπαιξε σημαντικό ρόλο στην πολιορκία του Χάνδακα από τους Οθωμανούς. Το ποιος σχεδίασε το οχυρό με τη σημερινή του μορφή δεν είναι γνωστό, αλλά εικάζεται ότι σχεδιάστηκε από τον Αντόνιο Σαρατσίνι ή τον Τζοβάνι ντα Κόμο ακολουθώντας την εντολή του Τομάσο Μοτσενίγκο που ήθελε ένα οχυρό στα πρότυπα του φρουρίου του Αγίου Νικολάου στη Ρόδο.

Υπό δύσκολες συνθήκες η κατασκευή

Η κατασκευή άρχισε με τη δημιουργία της υποθαλάσσιας βάσης του φρουρίου. Οι Βενετοί για να τη φτιάξουν γέμιζαν παλιά καράβια και βάρκες με πέτρες, τις οποίες συνέλεγαν από τη Ντία και τα Φρασκιά, και τις βύθιζαν. Το γεγονός ότι το χειμώνα οι εργασίες σταματούσαν λόγω της κακοκαιρίας είχε ως αποτέλεσμα το έργο που ξεκίνησε πριν το 1530 να ολοκληρωθεί το 1540. Στα χρόνια που ακολούθησαν οι επισκευές ήταν αμέτρητες καθώς τα κύματα της θάλασσας οδηγούσαν σε μεγάλες φθορές.

Το 1552 κατέρρευσε μερικώς ο μόλος που βρισκόταν στη βόρεια πλευρά του φρουρίου και το προστάτευε από τα κύματα. Αυτό οδήγησε τον Τζανματτέο Μπέμπο να προτείνει την ανακατασκευή του φρουρίου και το Σεπτέμβριο του 1556 ο μόλος είχε σχεδόν ανακατασκευαστεί. Η βάση του αποτελούνταν από δύο σειρές ογκόλιθων βάρους οχτώ με δέκα τόνων οι οποίοι ενώνονταν με μεταλλικούς συνδέσμους και μόλυβδο. Όμως δύο χρόνια αργότερα, ήδη σημαντικό τμήμα του είχε καταστραφεί ξανά.

Μέχρι το τέλος του 16ου αιώνα κατατέθηκαν πολλές προτάσεις για τη προστασία του φρουρίου από την κακοκαιρία, ενώ ο μόλος είχε σχεδόν καταστραφεί ολοσχερώς και είχαν εμφανιστεί ρωγμές στους τοίχους και τα θεμέλια είχαν υποσκαφεί.

Αντιστάθηκε στους Οθωμανούς

Το φρούριο συνέχισε να συντηρείται παρά το τεράστιο κόστος και αντιστάθηκε σθεναρά στην πολιορκία των Οθωμανών, οι οποίοι τελικά κατέλαβαν το λιμάνι χρησιμοποιώντας κανόνια που έστησαν στην περιοχή της Τρυπητής, αλλά και πολιορκητικές μηχανές που έστησαν στη Σαμπιονάρα.

Επί Οθωμανικής αυτοκρατορίας το φρούριο του Ηρακλείου μετατράπηκε σε τζαμί και ουσιαστικά πήρε και το όνομα που κατέχει ως σήμερα καθώς αναφέρεται στα ιστορικά βιβλία ως Σου Καλασί ή Σου Κουλεσί (φρούριο ή πύργος της θάλασσας).

Οι Τούρκοι συνέχισαν να συντηρούν το φρούριο, ενώ το λειτούργησαν και ως φυλακή. Επίσης κατασκευάστηκε στον ανατολικό λιμενοβραχίονα ένας άλλος, μικρότερος πύργος, για την ενίσχυση της άμυνας. Σε κατάστιχο του 1703 αναφέρεται ως Νέος Πύργος, ενώ έμεινε γνωστός ως Μικρός Κούλες. Το 1936, ωστόσο, κατεδαφίστηκε.

Ο λιμενοβραχίονας επεκτάθηκε και αυτό βελτίωσε τη στατικότητα του φρουρίου, ενώ κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πόλεμου με τους βομβαρδισμούς υπέστη αρκετές ζημιές.

Η σημερινή μορφή

Το 1959 ξεκίνησαν εργασίες αποκατάστασης του φρουρίου, όμως η ουσιαστική μεταμόρφωσή του πραγματοποιήθηκε την τριετία 1972-1975 με αποτέλεσμα αυτό να μετατραπεί σε επισκέψιμο σημείο.

Το φρούριο είναι τεράστιο και εντυπωσιακό στο εσωτερικό του, ενώ πλέον μπορούν οι πολίτες του Ηρακλείου, αλλά και οι επισκέπτες της πόλης να ξεναγηθούν εσωτερικά και να βγάλουν εντυπωσιακές φωτογραφίες από την οροφή του.