Οι μαραθωνοδρόμοι κάθε χρόνο αυξάνονται σε αριθμό με καθένα εξ αυτών να έχει τα δικά του κίνητρα και τους δικούς του στόχους. Είτε ερασιτέχνης είναι αυτός είτε επαγγελματίας.

Κι ενώ ως θεσμός ο Μαραθώνιος συνεχώς αποκτά περισσότερους οπαδούς ελάχιστοι είναι αυτοί που γνωρίζουν την ιστορία του και η οποία είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα.

Πολλοί ενδεχομένως να πιστεύουν ότι ο Μαραθώνιος ήταν ένα αγώνισμα της αρχαιότητας που αναβίωσε στους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες. Κάτι τέτοιο, ωστόσο, δεν ισχύει παρότι η θεσμοθέτησή του έγινε στην πρώτη σύγχρονη Ολυμπιάδα το 1896. Είναι αποδεδειγμένο ότι οι αρχαίοι Έλληνες αγαπούσαν τον αθλητισμό και η διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων αποτελούσε λόγο παύσης εχθροπραξιών, ωστόσο δεν ήταν οι εμπνευστές στου Μαραθωνίου.

Το αστείο της ιστορίας είναι ότι αυτός που εμπνεύστηκε το Μαραθώνιο δεν υπολόγιζε ότι η απόσταση που θα καλούνταν να καλύψουν τρέχοντας οι συμμετέχοντες θα ξεπερνούσε τα 42χλμ. Όταν το συνειδητοποίησε ζήτησε να μη γίνει ο αγώνας, όμως αυτός είχε μπει ήδη στο καλεντάρι και ήταν αδύνατο πλέον να αλλάξουν τα δεδομένα…

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Όταν πάρθηκε η μεγάλη απόφαση για την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων το 1896 με πρωτοβουλία του Πιέρ Ντε Κουπερτέν οι διοργανωτές αναζητούσαν ένα σπουδαίο γεγονός που θα μπορέσει να συνδέσει την αρχαιότητα με τη σύγχρονη εκδοχή της κορυφαίας αθλητικής διοργάνωσης του κόσμου. Ήταν ιδέα του Γάλλου γλωσσολόγου και ελληνιστή Μισέλ Μπρεάλ να διεξαχθεί ένας αγώνας δρόμου στη διαδρομή που ακολούθησε ο στρατιώτης ημεροδρόμος Φειδιππίδης μετά τη μάχη του Μαραθώνα (490 π.Χ) για να φτάσει στην Αθήνα και να μεταφέρει τα ευχάριστα νέα της νίκης των Αθηναίων με τη λέξη «νενικήκαμεν».

Σύμφωνα με την ιστορία, ο Μιλτιάδης αμέσως μετά την περίφημη εκείνη μάχη απέστειλε τον Φειδιππίδη, που θεωρούνταν ο ταχύτερος τότε ημεροδρόμος του αθηναϊκού στρατού, από το πεδίο του Μαραθώνα στην Αθήνα για να αναγγείλει τη νίκη κατά των Περσών. Λέγεται ότι έτρεξε όλη την απόσταση χωρίς διακοπή και μπήκε στην Συνέλευση της Βουλής, όπου αναφώνησε "Νενικήκαμεν" (νικήσαμε) πριν καταρρεύσει και πεθάνει. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, το όνομα του στρατιώτη που έκανε τη συγκεκριμένη διαδρομή δεν είναι γνωστό καθώς σε διάφορα κείμενα αναφέρεται διαφορετικά.

Για να γυρίσουμε όμως στη «γέννηση» του Μαραθωνίου, ο Μισέλ Μπρεάλ που πρότεινε το συγκεκριμένο αγώνα, φαίνεται πως δε γνώριζε ότι η διαδρομή αυτή είχε απόσταση 40 χιλιόμετρα και όταν το έμαθε θέλησε να υπαναχωρήσει, όμως το αγώνισμα είχε ήδη συμπεριληφθεί στο επίσημο πρόγραμμα των Ολυμπιακών Αγώνων, το οποίο είχε σταλεί στις συμμετέχουσες χώρες κι έτσι παρέμεινε ως έχει. Τελικά προσφέρθηκε να αθλοθετήσει ο ίδιος το νέο αυτό αγώνισμα, για το οποίο και ο Γεώργιος Αβέρωφ αθλοθέτησε κύπελλο.

Η ιστορική διαδρομή Μαραθώνα-Αθήνα

Η διαδρομή του Μαραθωνίου επιλέχθηκε με βάση το μονοπάτι που πιθανότατα ακολούθησε ο Φειδιππίδης φεύγοντας από το Μαραθώνα. Εάν ο Φειδιππίδης έκανε πραγματικά το διάσημο τρέξιμό του μετά από τη μάχη, έπρεπε να τρέξει γύρω από το βουνό. Η πιο λογική διαδρομή ταιριάζει σχεδόν ακριβώς με τη σύγχρονη εθνική οδό Μαραθώνα-Αθήνας, που ακολουθεί την εθνική οδό προς τα νότια από τον κόλπο Μαραθώνα και κατά μήκος της ακτής, κατόπιν ένας ομαλός αλλά παρατεταμένος ανήφορος δυτικά προς την ανατολική προσέγγιση στην Αθήνα, μεταξύ Υμηττού και Πεντέλης, και έπειτα κατηφορικά προς την Αθήνα. Αυτή η διαδρομή είναι περίπου 42 χιλιόμετρα και καθορίζει τα πρότυπα για την απόσταση.

Βέβαια υπάρχει άλλη μία θεωρία που θέλει τον Φειδιππίδη να ακολουθεί μία πιο δύσβατη, αλλά και πιο σύντομη διαδρομή απόστασης 35χλμ. Παρόλα αυτά επιλέχθηκε η πρώτη διαδρομή.

Συμμετείχε τελευταία στιγμή ο πρώτος νικητής Σπύρος Λούης

Άλλη μία εντυπωσιακή ιστορία συνδέεται με τον πρώτο Ολυμπιακό Μαραθώνιο που διεξήχθη το 1896 και αυτή τη φορά αφορά στο νικητή Σπύρο Λούη, ο οποίος στο επάγγελμα ήταν μεταφορέας νερού.

Ο πρώτος Μαραθώνιος, πάντως, πραγματοποιήθηκε στις 10 Μαρτίου του 1896 με τη διεξαγωγή των πανελλήνιων προκριματικών αγώνων για τον καθορισμό των έξι αθλητών που θα έπαιρναν μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες τον επόμενο μήνα.

Στα προκριματικά μετείχαν 38 δρομείς και νικητής ήταν ο Χ. Βασιλάκος (ελεύθερη συμμετοχή) με χρόνο 3 ώρες και 18 λεπτά, δεύτερος ήταν ο Ν. Μπελίκας (Πανελλήνιος) με χρόνο 3 ώρες και 21 λεπτά και τρίτος ο Δ. Δεληγιάννης (Πανελλήνιος) με χρόνο 3 ώρες και 33 λεπτά.

Λίγες μέρες αργότερα η επιτροπή αποφάσισε να αυξήσει τον αριθμό των προκριθέντων καθώς οι ξένοι συμμετέχοντες ήταν πολύ περισσότεροι. Έτσι αποφασίστηκε να γίνει εκ νέου ο προκριματικός και οι 16 πρώτοι να «τσεκάρουν» το εισιτήριο για τους Ολυμπιακούς.

Πράγματι στις 25 Μαρτίου (την ημέρα έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων) 38 δρομείς μπήκαν σε θέση εκκίνησης. Πρώτος τερμάτισε ο Δ. Δεληγιάννης σε 3 ώρες και 3 λεπτά, δεύτερος ο Αυστραλός Έντγουιν Φλακ, τρίτος ο Ν. Μπελόκας και 17^ος ο Σπύρος Λούης σε 3 ώρες και 22 λεπτά.

Αν και η Ελλανόδικος Επιτροπή είχε αποφασίσει την πρόκριση μόνο των πρώτων 16 μετά από απαίτηση του Τ/ρχη Παπαδιαμαντόπουλου έγινε δεκτή η συμμετοχή του Σπύρου Λούης.

Έγραψε ιστορία ο Σπύρος Λούης εν μέσω διαμαρτυριών

Η Παρασκευή 29 Μαρτίου του 1896 καταγράφεται ως η ημέρα που διεξήχθη για πρώτη φορά Μαραθώνιος σε Ολυμπιακούς Αγώνες. Η αφετηρία δόθηκε στον Τύμβο του Μαραθώνα και ακολουθώντας την πιθανότερη και ασφαλή κατά τους ιστορικούς διαδρομή, δηλαδή διαδρομή Βρανά - Εκάλη - Κηφισιά - Ψυχικό - Αθήνα (λεωφόρο Κηφισίας) - Ηρώδου Αττικού, οι δρομείς τερμάτισαν εντός του Παναθηναϊκού Σταδίου, η ανέγερση του οποίου είχε σχεδόν ολοκληρωθεί, και το οποίο ήταν κατάμεστο από κόσμο.

Ο αγώνας αποδείχτηκε ιδιαίτερα ανταγωνιστικός, ενώ το φινάλε του έφερε και διαμαρτυρίες. Αρχικά τα ηνία στην κούρσα είχαν ξένοι δρομείς, όμως μετά τα 20χλμ οι Έλληνες δρομείς και συγκεκριμένα οι Βασιλάκος, Λούης και Μπελόκας ανέπτυξαν ταχύτητα. Σιγά-σιγά οι ξένοι δρομείς που προπορεύονταν άρχισαν να χάνουν τις δυνάμεις τους και οι περισσότεροι εγκατέλειψαν τον αγώνα. Μετά το 32^ο χλμ κεφάλι στην κούρσα πήρε ο Λούης ακολουθούμενος από τον Βασιλάκο.

Σύμφωνα με αφήγηση του Βασιλάκου, ως το Σταυρό της Αγ. Παρασκευής έτρεχαν μαζί με το Λούη, αλλά εκεί τους εγκατέλειψαν οι συνοδοί αξιωματικοί και έσπευσαν στον Στάδιο. Τότε πολλοί χωρικοί, συντοπίτες του Λούη, οι οποίοι παρακολουθούσαν άρχισαν να τον επευφημούν και στη συνέχεια τον ακολούθησαν με άλογα, κάρα και ποδήλατα εμποδίζοντας τον Βασιλάκο να προσπεράσει: «οι παριστάμενοι χωρικοί ηκολούθησαν τον Λούη ενθαρρύνοντες αυτόν. Κατόπιν τον ηκολούθησαν άμαξαι, κάρρα, ποδήλατα, ίπποι κτλ. Εγώ δεν έσπευσα να διασχίσω το πλήθος δια να τον νικήσω ή να τον συναγωνισθώ και κατ' ανάγκην παρέμεινα όπισθεν του πλήθους».

Λίγο αργότερα ο ιππέας αγγελιαφόρος έφτασε στο Παναθηναϊκό Στάδιο και ανακοίνωσε ότι προηγείται Έλληνας δρομέας με αποτέλεσμα να ακολουθήσει παραλήρημα του κόσμου. Ο διάδοχος Κωνσταντίνος πήγε να προϋπαντήσει τον πρώτο δρομέα στη συμβολή των οδών Λ. Κηφισίας και Ηρώδου Αττικού, όπου κατέφθασε ο Σπύρος Λούης και τον οποίο συνόδευσε τιμητικά ως τον τερματισμό εντός του Σταδίου. 

Η είσοδος του Λούη στο Στάδιο συνοδεύτηκε από ακατάπαυστους πανηγυρισμούς. Περισσότεροι από 50.000 θεατές αποθέωσαν τον νικητή που τερμάτισε σε χρόνο 2 ώρες, 58 λεπτά και 50 δευτερόλεπτα. Δεύτερος μπήκε στο Καλλιμάρμαρο ο Χαρίλαος Βασιλάκος σημειώνοντας χρόνο 3 ώρες, 6 λεπτά και 30 δευτερόλεπτα.

Παρών στον τερματισμό του Σπύρου Λούη ήταν και ο εμπνευστής των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, ο Πιέρ Ντε Κουπερτέν, ο οποίος απευθυνόμενος στο νικητή είπε: «σήμερα έγραψες ιστορία».

Χωρίς γυναίκες ως το 1984!

Τόσο ο πρώτος Μαραθώνιος όσο και όσοι ακολούθησαν τα επόμενα 98 χρόνια στους Ολυμπιακούς Αγώνες πραγματοποιήθηκαν χωρίς τη συμμετοχή γυναίκας. Ο μαραθώνιος των γυναικών εισήχθη στους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 1984 στο Λος Άντζελες των ΗΠΑ. Νικήτρια αναδείχτηκε η Joan Benoit των Ηνωμένων Πολιτειών με χρόνο 2 ώρες, 24 λεπτά και 52 δευτερόλεπτα.

Πως καθιερώθηκαν τα 42.195 μέτρα

Η διαδρομή του Μαραθωνίου ως το 1924 δεν ήταν σταθερή καθώς ανάλογα το μέρος διεξαγωγής οριζόταν και τα μέτρα. Ήταν στάνταρ πάνω από τα 42χλμ, αλλά τα υπόλοιπα μέτρα άλλαζαν.

Η απόσταση των 42.195 μέτρων καθορίστηκε για πρώτη φορά στους Ολυμπιακούς αγώνες του Λονδίνου το 1908. Η απόσταση ανάμεσα στα ανάκτορα του Ουίνδσορ και του Ολυμπιακού Σταδίου ήταν 42χλμ.Τότε είχε αποφασιστεί να γίνει και ένας γύρος του Σταδίου πριν τον τερματισμό με αποτέλεσμα η διαδρομή να μετράται στα 42.195 μέτρα. Στο συγκεκριμένο αγώνα ο Dorando Pietri μπήκε πρώτος στο Στάδιο για τον τελευταίο γύρο αλλά παραπαίοντας, έπεσε 7 φορές μέσα στο στάδιο και τελικά υποβοηθήθηκε από τους διαιτητές για να περάσει τη γραμμή του τερματισμού πριν τον Αμερικανό Johnny Hayes, ο οποίος πλησίασε στα λίγα μέτρα. Τελικά ο Pietri αποκλείστηκε αλλά η κούρσα πήρε το όνομα η «Kούρσα του Aιώνα» και ο Pietri πήρε ένα αναμνηστικό κύπελλο από την Βασίλισσα Αλεξάνδρα της Δανίας.

Για τους επόμενους Ολυμπιακούς η απόσταση καθορίστηκε στα 40,2 χλμ και μετά στα 42.75 χλμ. Το 1924 επαναορίστηκε στα 42.195 μέτρα και καθιερώθηκε σ’ αυτά προς τιμήν και του συγκλονιστικού εκείνου αγώνα που έγινε στο Λονδίνο το 1908.

Τελευταίο αγώνισμα στην Ολυμπιάδα

Στην πρώτη σύγχρονη Ολυμπιάδα της Αθήνας το 1896 ο Μαραθώνιος πραγματοποιήθηκε την 5^η μέρα των αγώνων.

Πλέον διεξάγεται πάντα την τελευταία ημέρα των Ολυμπιακών Αγώνων και έχει τερματισμό το Ολυμπιακό Στάδιο, όπου λίγες ώρες αργότερα φιλοξενείται και η τελετή λήξης.

Μόνο το 2004 στην Αθήνα ο Μαραθώνιος διεξήχθη στην κλασική του διαδρομή και είχε ως τερματισμό το Παναθηναϊκό Στάδιο.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι σήμερα διεξάγονται περισσότεροι από 800 μαραθώνιοι παγκοσμίως και οι δρομείς χρόνο με το χρόνο αυξάνονται.