Παρότι η άθληση κάνει καλό στους ανθρώπους, όταν αυτή γίνεται σε μεγάλο βαθμό, το ανοσοποιητικό μας σύστημα βρίσκεται σε άσχημη κατάσταση, αφήνοντας ανοικτά «παράθυρα» για μολύνσεις.

Την 1^η Μαρτίου 1987, χιλιάδες δρομείς βγήκαν στους δρόμους του Λος Άντζελες για τον ετήσιο μαραθώνιο της πόλης, χωρίς όμως να γνωρίζουν ότι επρόκειτο να παρέχουν σημαντικές αποδείξεις για μία μελέτη που θα ενέπνεε τρεις δεκαετίες έρευνας για τη σχέση άθλησης και ανοσοποιητικού συστήματος.

Ο David Nieman (επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο του Appalachian State στη Βόρεια Καρολίνα), παρακολουθούσε από κοντά τον αγώνα. Ο ίδιος ήταν ένας αρκετά ικανός μαραθωνοδρόμος με προσωπικό ρεκόρ 2:37.Ο Nieman είχε αποκτήσει μεγάλο ενδιαφέρον σχετικά με την σύνδεση που υπάρχει μεταξύ άθλησης και ευαισθησίας σε κρυώματα και ιούς, καθώς πριν μερικά χρόνια είχε ανεβάσει πολύ υψηλό πυρετό όσο βρισκόταν στο peak της προπόνησής του για κάποιον επερχόμενο αγώνα.

Έχοντας το ενδιαφέρον να μάθει εάν υπάρχει κάποια σύνδεση, επικοινώνησε με τους διοργανωτές του μαραθωνίου του Λος Άντζελες, στους οποίους εξήγησε τα πλάνα του για την μελέτη του αγώνα. Ο Nieman ήθελε να κάνει μία απογραφή των δρομέων που μολύνθηκαν ή αρρώστησαν πριν και μετά τον αγώνα, πάντα όμως σε σχέση με τους μη – δρομείς της πόλης.

 

Πάνω από 2.000 δρομείς πήραν μέρος στην έρευνα και τα αποτελέσματα έδειξαν να επιβεβαιώνουν την υποψία του Neiman. Πιο συγκεκριμένα, ένα ποσοστό δρομέων κοντά στο 13% αρρώστησε την εβδομάδα πριν τον αγώνα, ενώ μόνο 2% από τους απλούς πολίτες του Λος Άντζελες αντιμετώπισε κάποια αρρώστια κατά το ίδιο διάστημα.

Τα αποτελέσματα της μελέτης του Nieman, «άνοιξαν τον δρόμο» για αυτό που σήμερα θεωρούμε το «Elite Athlete Paradox». Αν και η άσκηση είναι κάτι που κάνει καλό στην σωματική και ψυχική υγεία, η υπερπροπόνηση μπορεί να κάνει κακό στο ανοσοποιητικό σύστημα και να μας κάνει πιο ευάλωτους σε ασθένειες, ιούς και κρυώματα.

Όταν ο Nieman δημοσίευσε τα ευρήματα της έρευνάς του το 1990 το elite athlete paradox ήταν μία πρωτοποριακή νέα ιδέα, που οδήγησε σε πολύ μεγάλο ενδιαφέρον από την επιστημονική κοινότητα σχετικά με την ανθρώπινη απόδοση. Ειδικοί performance experts, ανοσολόγοι και άλλοι επιστήμονες ξεκίνησαν διερεύνηση των υποκείμενων μοριακών διεργασιών στο ανθρώπινο σώμα με μεγαλύτερο ενδιαφέρον από ποτέ.

Βρήκαν ότι η άσκηση όντως δημιουργεί μία πολύ έντονη αντι – ανοσολογική απάντηση του σώματος, κάτι το οποίο προέρχεται από τις «φαρμακευτικές» λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού. Η έντονη και μακρά διάρκεια της προπόνησης «αναγκάζει» τον οργανισμό να «απαντήσει» με αυτό τον τρόπο, ενώ η κανονική, μέτριας έντασης άσκηση μπορεί να καταπολεμήσει τις φλεγμονές χαμηλού βαθμού που υποστηρίζουν πολλές χρόνιες ασθένειες, από διαβήτη και καρδιαγγειακές παθήσεις έως άνοια, διάφορους καρκίνους και κατάθλιψη.

Μία πρωτοποριακή άποψη είναι ότι αυτή η αντιφλεγμονώδης αντίδραση συμβαίνει επειδή τα σώματά μας έχουν εξελιχθεί με την κίνηση. Αυτό σημαίνει ότι συχνές εκρήξεις μέτριας προς έντονης άθλησης έχουν διαμορφώσει ένα κομμάτι της ζωής μας για περισσότερο από 200.000 χρόνια. Η κίνηση δηλαδή αποτελεί μέρος της εξελικτικής διαδικασίας του ανθρώπινου είδους.

Η λέξη «φλεγμονή» έχει αναπτύξει ένα αρκετά αρνητικό όνομα τα τελευταία χρόνια, αλλά ως μία μορφή φυσικής απάντησης σε τραυματισμούς και αρρώστιες, είναι κάτι το ελεγχόμενο, μία προστατευτική διαδικασία που μας κρατάει ζωντανούς. Βραχυπρόθεσμα, προκαλεί συμπτώματα όπως η άνοδος της θερμοκρασίας στο σώμα, ο πόνος και το πρήξιμο, όμως σκοτώνει επικίνδυνα μικρόβια και ταυτόχρονα διεγείρει την επισκευή και την αναγέννηση του σώματος.

Η σιωπηλή, πιο επικίνδυνη μορφή είναι η χρόνια φλεγμονή χαμηλού επιπέδου, η οποία μπορεί να προκύψει λόγω ενός συνδυασμού παραγόντων. Η γενετική προδιάθεση, το άγχος, οι διαταραχές του ύπνου, οι σύγχρονες δίαιτες και τα στοιχεία του τρόπου ζωής, όπως το κάπνισμα και η κατάχρηση αλκοόλ έχουν άμεση εμπλοκή με το θέμα. Με τη ζωή στον 21^ο αιώνα να είναι πιο καθιστική από ποτέ, η συγκεκριμένη διαδικασία μας προστατεύει από τις δυσλειτουργίες.

Ο João Viana από το Πανεπιστήμιο του Loughborough, ερεύνησε το πως επηρεάζει η άθληση τις χρόνιες παθήσεις των νεφρών, μεταξύ των οποίων βρίσκονται και ανίατες περιπτώσεις που «χτυπούν» περίπου το 6% των ανδρών και το 7% των γυναικών και συνήθως οδηγούν σε καρδιαγγειακά προβλήματα.

 

«Η φλεγμονή εμφανίζεται στις περισσότερες από αυτές τις χρόνιες ασθένειες», λέει. «Η φλεγμονή κάνει τους ασθενείς να είναι πολύ ευάλωτοι σε μικρές μολύνσεις. Αυτό συμβαίνει επειδή τα κύτταρα είναι τόσο ερεθισμένα και επηρεασμένα, που το ανοσοποιητικό σύστημα αλλάζει συνεχώς και όταν πρέπει να αντιμετωπίσει κάποιον ιό, δεν τα καταφέρνει τόσο καλά. Στα υγιή άτομα, η άθληση δίνει μία ώθηση στο ανοσοποιητικό, αλλά για κάποιον με μία χρόνια πάθηση, πρέπει να καταφέρουν το ανοσοποιητικό τους να επιστρέψει σε κανονικά επίπεδα. Στις μελέτες μας, μπορούμε να δούμε πως αυτό συμβαίνει μόλις μετά από 30 λεπτά περπατήματος σε έναν διάδρομο».

Για να καταλάβουμε καλύτερα τα αντιφλεγμονώδη πλεονεκτήματα της άθλησης, πρέπει να κοιτάξουμε τις περίπλοκες διαδικασίες σηματοδότησης που λαμβάνουν χώρα σε μοριακό επίπεδο. Οι βασικοί «παίκτες» των συγκεκριμένων συμβάντων είναι τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος που ρυθμίζουν τις προ- και αντιφλεγμονώδεις αποκρίσεις του οργανισμού.

Μία από τις πιο σημαντικές συνέπειες της άθλησης είναι η απελευθέρωση μεγάλων ποσοτήτων μίας πρωτεΐνης με το όνομα Ιντερλευκίνη-6 στον οργανισμό. Η Ιντερλευκίνη-6 είναι μία πολυλειτουργική κυτοκίνη που προέρχεται ειδικά από τον μυϊκό μας ιστό. Όσο μεγαλύτερη είναι η διάρκεια της άσκησης, τόσο περισσότερη Ιντερλευκίνη-6 παράγεται. Σε αυτή την περίπτωση, η Ιντερλευκίνη-6 δρα ως ένα ισχυρό κέντρο, που απενεργοποιεί άλλες κυτοκίνες που εμπλέκονται στη φλεγμονή και διεγείροντας εκείνες που ελέγχουν τις αντιφλεγμονώδεις αντιδράσεις.

Δουλεύει επίσης σε συνάρτηση με τα κινητήρια κέντρα στον εγκέφαλο που διεγείρουν τα επινεφρίδια μέσω της ενεργοποίησης διαφορετικών οδών στο νευρικό σύστημα. Αυτοί οι αδένες, που βρίσκονται πάνω από τα νεφρά, απελευθερώνουν μια ορμόνη που ονομάζεται κορτιζόλη στην κυκλοφορία του αίματος, η οποία σταματά τα ανοσοκύτταρα από το να παράγουν προφλεγμονώδεις κυτοκίνες.

Η άθληση επηρεάζει εκτός από το ποιες πρωτεΐνες ενεργοποιούνται στο αίμα, και την κίνηση με την αφθονία των ανοσοκυττάρων στον λιπώδη ιστό, που παίζουν σημαντικό ρόλο από τη στιγμή που η συσσώρευση λίπους οδηγεί στην παραγωγή προ-φλεγμονωδών μορίων λίπους που ονομάζονται αδιποκίνες. Αυτά διατηρούν ένα σταθερό σεπίπεδο φλεγμονής που ενισχύεται περαιτέρω από την κίνηση των ανοσοκυττάρων - όπως τα λευκά αιμοσφαίρια, τα οποία υποθέτουν λανθασμένα ότι η φλεγμονή είναι σημάδι τραυματισμού ή λοίμωξης - στον λιπώδη ιστό. Η άσκηση σταματά αυτή τη μετακίνηση και μειώνει την ποσότητα λίπους που είναι αποθηκευμένη στην κοιλιακή χώρα, και έτσι την παραγωγή λιποκινών.

Γιατί όμως όλοι αυτοί οι αθλητές που τρέχουν συχνά σε μαραθώνιους ή έχουν πολύ δύσκολα προγράμματα προπόνησης περνούν μία προσωρινή αποδυνάμωση του ανοσοποιητικού τους; Αυτό συμβαίνει λόγω της έντασης της άθλησης, τις αντιφλεγμονώδεις αντιδράσεις που είναι πέρα από τα κανονικά επίπεδα. Απελευθερώνονται μεγάλες ποσότητες αντιφλεγμονώδους κυτοκίνης που ονομάζεται Ιντερλευκίνη-10 και, σε αυτές τις ποσότητες, αυτό το μόριο αποδυναμώνει την άμυνα του οργανισμού σε βακτηριακά ή ιικά παθογόνα.

 

Ωστόσο, αυτό σημαίνει απλά πως οι αυτοί οι αθλητές πρέπει να είναι λίγο πιο προσεκτικοί, λόγω της υγείας τους κατά τη διάρκεια των προπονήσεων και των αγώνων. Ο Nieman και άλλοι τώρα πιστεύουν ότι υπάρχουν τρόποι να εξουδετερώσουμε τις συνέπειες της Ιντερλευκίνης-10, μέσω φυτικών μορίων όπως είναι η κουερσετίνη. Η κουερσετίνη είναι ισχυρό αντιοξειδωτικό που περιέχεται στα μήλα, τα blueberries, τα κρεμμύδια, το λάχανο και το μπρόκολο και είναι πέντε φορές πιο δυνατό από την βιταμίνη C. Μία μελέτη με 40 ποδηλάτες που πήραν 1000mg κουερσετίνης μία μέρα πριν, κατά τη διάρκεια αλλά και μετά ένα έντονο training camp, έδειξε ότι είχαν πολύ λιγότερες πιθανότητες να αρρωστήσουν μετά το camp.

«Το τρέξιμο μαραθωνίου μπορεί επίσης να οδηγήσει και στην παραγωγή μεγάλης ποσότητας κορτιζόλης» λέει ο Viana. «Όπως η Ιντερλευκίνη-10, έτσι και η κορτιζόλη μπορεί να ξεπεράσει το ανοσοποιητικό σύστημα αλλά υπάρχουν ενδείξεις ότι μπορείτε να αμβλύνετε τα αποτελέσματά της, διασφαλίζοντας ότι διατηρείτε τα επίπεδα υδατανθράκων όσο το δυνατόν υψηλότερα κατά τη διάρκεια και μετά την άσκηση. Αυτά τα πράγματα σχετίζονται με το ψυχολογικό στρες. Πρέπει να προσπαθήσετε να το κρατήσετε σε χαμηλό επίπεδο και να είστε σίγουροι ότι κοιμάστε αρκετά, για να υπάρχει μεγάλη αλλαγή στο ανοσοποιητικό σας σύστημα από τον κιρκάδιο ρυθμό (οποιαδήποτε βιολογική διαδικασία που παρουσιάζει ενδογενή περιοδική μεταβολή στη διάρκεια ενός 24ώρου).

Πηγή: TheGuardian.com