Είναι χρήσιμο πριν οτιδήποτε άλλο να σταθούμε σε δυο διαπιστώσεις.

1^η Διαπίστωση. Η Ολυμπιακή διαδρομή του Μαραθωνίου στο Παρίσι αποδείχθηκε η δυσκολότερη που έχουν τρέξει αθλητές κυνηγώντας ένα Ολυμπιακό μετάλλιο τουλάχιστον από το 2004 μέχρι σήμερα.

2^η Διαπίστωση. Εάν κάποιος έβαζε καρμπόν κάτω από το σχεδιάγραμμα της Ολυμπιακής διαδρομής του Μαραθωνίου στο Παρίσι είναι πολύ πιθανό να αποτυπωνόταν στο επόμενο φύλλο εργασίας το σχεδιάγραμμα της διαδρομής του Αυθεντικού Μαραθωνίου της Αθήνας.

Προφανώς και πρόκειται για μια δόση υπερβολής καθώς υπάρχουν αρκετά διαφορετικά χαρακτηριστικά(θα τα δούμε στη συνέχεια), ωστόσο οι δυο διαδρομές ταυτίζονται σχεδόν απόλυτα σε ένα, το οποίο για πολλούς δρομείς αποτελεί και το βασικό κριτήριο αξιολόγησης της δυσκολίας μιας διαδρομής, τα υψομετρικά.

Με ελάχιστη απόκλιση Παρίσι και Αθήνα δίνουν συνολική υψομετρική διαφορά πάνω απο 400 μέτρα.436 και 411 μέτρα αντίστοιχα. Επομένως η πρώτη και ίσως κυρίαρχη εικόνα σε οτι αφορά τη δυσκολία της διαδρομής είναι σχεδόν πανομοιότυπη.

Άρα πως σε μια τέτοιου επιπέδου δυσκολίας διαδρομή σημειώθηκαν Ολυμπιακά ρεκόρ τόσο στους άνδρες, όσο και στις γυναίκες και μάλιστα σε διαφορετικές ημέρες;

Το ερώτημα λαμβάνει επιπλέον βαρύτητα αν αναλογιστεί κανείς ότι μια βασική διαφορά της διαδρομής του Παρισιού με την Αθήνα, είναι ότι η Ολυμπιακή διαδρομή ήταν πιο απότομη, με κλίσεις που έφταναν ακόμη και το 15%! Στην Αθήνα δεν υπάρχουν αντίστοιχες κλίσεις είτε ανηφορικές, είτε κατηφορικές και οι δυσκολίες είναι μεγάλες μεν, ομαλές δε.

Το παρελθόν των Ολυμπιακών διαδρομών δίνει απαντήσεις

 Αναζητώντας μια ξεκάθαρη απάντηση θα χρειαστεί να ανατρέξουμε στις δυο προηγούμενες ολυμπιακές διαδρομές. Στο Ριο το 2016 και στο Τοκιο το 2021.Και οι δυο διαδρομές είχαν σχεδιαστεί χωρίς καμία τεχνική δυσκολία σε ότι αφορά τα υψομετρικά και τις κλίσεις. Επρόκειτο για δυο «καθαρές» -επίπεδες διαδρομές που δεν είχαν καμία σχέση με τις ανηφοροκατηφόρες του Παρισιού ή της Αθήνας. Και οχι μόνο αυτό και στις δυο αυτές Ολυμπιακές διαδρομές συμμετείχε και τότε ο ταχύτερος εν ζωή Μαραθωνοδρόμος, ο ΕIiud Kipchoge.Κι’αν στο Ρίο ήταν ακόμη η αρχή , στο Τόκιο τόσο η βελτίωση της τεχνολογίας σε όλα τα επίπεδα (παπούτσια, διατροφή, προπόνηση κτλ) ,όσο και το «flat» της διαδρομής, δημιουργούσαν ένα ιδανικό περιβάλλον για την επίτευξη έστω Ολυμπιακού ρεκόρ. Όμως σε κανέναν απο τους δυο Μαραθωνίους δεν σημειώθηκε ρεκόρ.Αντιθέτως και στους δυο αγώνες η συντριπτική πλειοψηφία των αθλητών κινήθηκαν πολύ μακριά από τα ατομικά τους ρεκόρ.

Η απάντηση στο «γιατί» ξεκάθαρα κρύβεται στις καιρικές συνθήκες. Στη Βραζιλία οι Μαραθωνοδρόμοι ξεκίνησαν τον αγώνα με θερμοκρασία 24οC και υγρασία 90%, καθώς έβρεχε! Αυτές οι συνθήκες δίνουν σημείο δρόσου 21.3 (πρόκειται για τη θερμοκρασία στην οποία ο αέρας πρέπει να ψυχθεί κάτω από σταθερή πίεση για να καταστεί κορεσμένος ως προς τους υδρατμούς. Μας δείχνει δηλαδή την ποσότητα του υγρού αέρα. Όσο πιο ψηλό είναι το σημείο δρόσου, τόσο μεγαλύτερη είναι η ποσότητα του υγρού αέρα. Όταν το σημείο δρόσου και η θερμοκρασία αέρος έχουν την ίδια τιμή, τότε ο αέρας έχει κορεστεί πλήρως, άρα η σχετική υγρασία είναι 100). Με αυτή τη τιμή οι συνθήκες ήταν απελπιστικά αφόρητες καθώς το σώμα δυσκολεύεται να ψυχθεί μέσω του ιδρώτα ώστε να ρυθμιστεί η θερμοκρασία του σώματος και να ανταπεξέλθει στη δοκιμασία.

Έτσι οι καιρικές συνθήκες καθόρισαν εξαρχής τον αργό ρυθμό του αγώνα έως και το 15ο χλμ όποτε και το γκρουπ των δρομέων που ηγούνταν αποσχίστηκε πλήρως από το υπόλοιπο «σώμα» των αγωνιζομένων. Έως το 30ο χλμ και ενώ η θερμοκρασία αυξήθηκε κατά 2οC o Kipchoge παρέμενε στην κορυφή της κούρσας μαζί με 7 ακόμη συναθλητές του (ανάμεσα τους οι Lemi Berhanu, Feyisa Lilesa, Ghirmay Ghebreslassie και Gallen Rupp).

Ωστόσο από το 35ο χλμ και μετά άρχισε να ξεκαθαρίζει το βάθρο. Με δεκάδες εγκαταλείψεις δρομέων λόγων των συνθηκών, ταλαιπωρημένοι από αφυδάτωση και μυϊκούς σπασμούς, τα τρία ολυμπιακά μετάλλια αυτομάτως απέκτησαν ακόμη μεγαλύτερη βαρύτητα. Το ρολόι τότε του χρυσού ολυμπιονίκη Kipchoge έγραψε 2:08:44 πολύ μακριά δηλαδή από το Ολυμπιακό ρεκόρ του Samuel Wanjiru από το Πεκίνο το 2008 με το 2:06:32 και χωρίς να έχει εξελιχθεί η τεχνολογία, όσο το 2016.

Κάτι αντίστοιχο συνέβη και στους Ολυμπιακούς αγώνες του Τόκιο πέντε χρόνια μετά. Όπως αποδείχθηκε, οι συνθήκες στην πρωτεύουσα του Χοκάιντο,το Σάπορο όπου διεξήχθη ο Μαραθώνιος, ήταν εξαιρετικά καυτές, με συνεχόμενες ημέρες να φτάνουν τα υψηλά των 30οC. Ο αγώνας ξεκίνησε στις 07:00 με θερμοκρασία 26οC (2 βαθμούς υψηλότερη θερμοκρασία από την εκκίνηση στο Ρίο) και έφτασε κατά τη διάρκεια του αγώνα τους 28οC.

Την ώρα της εκκίνησης, η υγρασία ήταν στο 80% και δεν έπεσε ποτέ κάτω από 70%, αποδίδοντας μέση τιμή δρόσου για όλο τον αγώνα 24.3 (3 βαθμούς περισσότερο από το Ρίο).Το αποτέλεσμα ήταν προδιαγεγραμμένο για αρκετούς δρομείς που αψήφησαν τις συνθήκες. Εν μέσω του αγώνα οι εγκαταλείψεις -ακόμη και με καταρρεύσεις, ήταν πλέον γεγονός. Σ’ έναν από τους Ιάπωνες Μαραθωνοδρόμους που μεταφέρθηκε με φορείο διαπιστώθηκε θερμοκρασία σώματος πάνω από 40ο C. Δηλαδή θερμοπληξία.

Παρά το επίπεδο της διαδρομής και εδώ ο δις χρυσός Ολυμπιονίκης έχοντας πλέον ξεκάθαρα σύμμαχο και την τεχνολογία δεν κατάφερε να βελτιώσει την Ολυμπιακή του επίδοση και τερμάτισε σχεδόν στον ίδιο χρόνο με το Ρίο. Έτσι ο Eliud Kipchoge ξαναπέρασε πρώτος τη γραμμή του τερματισμού με οριακά καλύτερο χρόνο 2:08:38 έναντι του Ρίο 2:08:44 αλλά μακριά από το Ολυμπιακό ρεκόρ.

Παρίσι: Η δυσκολότερη διαδρομή με τις καλύτερες καιρικές των τελευταίων τριών Ολυμπιάδων

Και μετά από αυτή τη χρήσιμη αναδρομή ,ας επιστρέψουμε σε Παρίσι και Αθήνα. Στη Γαλλική πρωτεύουσα οι Μαραθωνοδρόμοι ξεκίνησαν τον αγώνα το Σάββατο 10/8 με θερμοκρασία 19 βαθμούς κελσίου, υγρασία 70% και σημείο δρόσου 13.5.Κατα την εξέλιξη του αγώνα η μέση θερμοκρασία διαμορφώθηκε στους 23 βαθμούς και η υγρασία στο 60%-65%,δίνοντας σημείο δρόσου 16.5.Δηλαδη 5 βαθμούς χαμηλότερο σημείο δρόσου από τον αγώνα στο Ρίο και 8 βαθμούς χαμηλότερο από τον Αγώνα στο Τόκιο! Και στον αγώνα των γυναικών στο Παρίσι επικράτησαν αντίστοιχες με τους άνδρες συνθήκες.

Με αυτά τα δεδομένα σημειώθηκε το εξής οξύμωρο στο Παρίσι. Είχαμε την δυσκολότερη, βάσει όλων των στοιχείων, Ολυμπιακή διαδρομή των τελευταίων δεκαετιών,στην οποία κατεγράφη διπλή κατάρριψη του Ολυμπιακού ρεκόρ. Ο Αιθίοπας Tamirat Tola με 2:06:26 κατέρριψε το ρεκόρ του Samuel Kamau Wanhiru (2:06:32) που είχε σημειώσει το 2008 στο Πεκίνο ενώ και στις γυναίκες η Sifan Hassan με επίδοση 2:22:55 συνέτριψε το 2:23:07 της Tiki Gelana από το Λονδίνο το 2012.

Η Αθήνα «πονάει» στην ημερομηνία και όχι στην διαδρομή

Η συζήτηση κρατάει χρόνια. Πως και γιατί δεν σημειώνονται μεγάλες επιδόσεις στον Αυθεντικό Μαραθώνιο της Αθήνας. Προφανώς και μια από τις απαντήσεις είναι ότι δεν έχουν τρέξει τη διαδρομή κορυφαίοι Μαραθωνοδρόμοι με σπουδαίες επιδόσεις. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι αν συμμετείχαν ποτέ αθλητές επίπεδου Ολυμπιακών αγώνων το ρεκόρ θα βελτιωνόταν κατά πολύ. Όμως αντιστοίχως ,είναι σχεδόν βέβαιο, ότι η βελτίωση θα είχε ένα σχετικό «κατώφλι». Όπως απέδειξε το Παρίσι (δύσκολη διαδρομή-σχετικά καλές καιρικές συνθήκες) σε συνάρτηση με το Ρίο και το Τόκιο(εύκολες διαδρομές-κακές καιρικές συνθήκες),το κυρίαρχο πρόβλημα δεν είναι η δυσκολία της διαδρομής αλλά οι καιρικές συνθήκες που αντιμετωπίζουν οι Μαραθωνοδρόμοι. Επομένως η δυσκολία της διαδρομής της Αθήνας είναι ένας παράγοντας αλλά πλέον με τη σταθερή μεταβολή των καιρικών συνθηκών σε θερμότερο κλιμα, δεν αποτελεί τον μείζον ζήτημα.

Ως γνωστόν ο Μαραθώνιος της Αθήνας διεξάγεται κάθε 2^η Κυριακή του Νοεμβρίου. Πλέον με την αλλαγή των καιρικών συνθηκών και την «επέκταση» των ζεστών ημερών και στη χώρα μας, δεν είναι λίγες οι χρονιές που αν υπήρχε η δυνατότητα από τους διοργανωτές να μετακινηθεί η ημερομηνία γνωρίζοντας ότι την ημέρα του αγώνα θα αντιμετωπίσουν υψηλές θερμοκρασίες και υγρασία, θα το έκαναν χωρίς δεύτερη σκέψη.

Δεν γνωρίζω αν μπορεί και πρέπει να ανοίξει θέμα αλλαγής ημερομηνίας (π.χ. Κάθε Δεκέμβριο, όπως στη Βαλένθια ή κάθε Φεβρουάριο, όπως στη Σεβίλλη).Αυτό που γνωρίζω ωστόσο είναι ότι μεγάλες διοργανώσεις ανά τον κόσμο κινούνται ήδη προς την κατεύθυνση να αναθεωρήσουν σχεδιασμούς. Όσες διοργανώσεις δεν το κάνουν μοιραία θα αναγκαστούν απο τις συνθήκες.(Σε επόμενο άρθρο θα ασχοληθούμε με τις επικίνδυνες καταστάσεις τις οποίες δημιουργούν διοργανωτές για τους Μαραθωνοδρόμους σε αγώνες όπου στους σταθμούς υδροδοσίας διαθέτουν ποτηράκια για νερό αντί για μπουκάλια, επιλέγοντας να δείξουν την ευαισθησία τους για περιβάλλον ενώ γνωρίζουν οτι εκθέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια και την υγεία των συμμετεχόντων).

 Η επίπτωση θερμοκρασίας-υγρασίας στην απόδοση του Μαραθωνίου

Η πιο εμπεριστατωμένη μελέτη που έχει διεξαχθεί –ανάμεσα σε πάρα πολλές- θεωρείται της ερευνητικής ομάδας με επικεφαλής την Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου του Λιβάνου Νour El Helou. Ανέλυσαν τα αποτελέσματα περισσότερων από 1,7 εκατομμυρίων συμμετεχόντων στους μαραθωνίους του Βερολίνου, της Βοστώνης, του Σικάγο, του Λονδίνου, της Νέας Υόρκης και του Παρισιού μεταξύ 2001 και 2010. Βρήκαν μια στατιστικά σημαντική σχέση μεταξύ των πραγματικών χρόνων και της θερμοκρασίας και κατέληξαν στα εξής συμπεράσματα:

 -Η βέλτιστη θερμοκρασία είναι περίπου 5°C (σε δρομείς παγκόσμιας κλάσης 4°C και σε ερασιτέχνες δρομείς 7°C).

-Στη ζέστη (25C) η ταχύτητα των ελίτ δρομέων είναι 6% χαμηλότερη και των ερασιτεχνών δρομέων 12%-18%

-Στις ερασιτέχνες γυναίκες, η βέλτιστη θερμοκρασία είναι λίγο υψηλότερη (9°C) και η απώλεια ταχύτητας είναι κάπως μικρότερη (13% στους 27°C). Επομένως, οι γυναίκες υποφέρουν λιγότερο από τη ζέστη.

 Στον παρακάτω πίνακα αποτυπώνεται η μείωση της απόδοσης ποσοστιαία μεταξύ δρομέων (όλων των επιπέδων) που αγωνίστηκαν σε αγώνες με θερμοκρασία 8oC και 22oC. Oι ελίτ δρομείς άνδρες και γυναίκες μειώνουν την απόδοση τους 4.3% και 5.6% αντίστοιχα. Ενώ η μείωση της απόδοσης για εκείνους που τερματίζουν π.χ. στην 300η θέση ξεπερνά το 20%.